Kedilerde Mantar Hastalığı Rehberi

Kedilerde Mantar Hastalığı

Kedilerde mantar hastalığını genel olarak 2’ye ayırabiliriz. Dermatofitozis mantar hastalığı, Keratinofilik mantar türlerinin (Microsporium sp., Tricophyton sp., Epidermophyton sp.) neden olduğu; stratum korneum, kıl ve tırnakları etkileyen yüzeysel mantar enfeksiyonudur. Tüm evcil hayvanlarda görülebildiği gibi kedilerde daha sık olarak ortaya çıkmaktadır. Malassezia Dermatitisi ise Malassezia pachydermatis adlı lipofilik maya mantarının varlığıyla ilişkili kaşıntılı bir dermatitisdir, kedilerde daha ziyade Malassezia sympodialis etkeni dikkat çeker.

1. Dermatofitozis

Keratinofilik mantar türlerinin (Microsporium sp., Tricophyton sp., Epidermophyton sp.) neden olduğu; stratum korneum, kıl ve tırnakları etkileyen yüzeysel mantar enfeksiyonudur. Tüm evcil hayvanlarda görülebildiği gibi kedilerde daha sık olarak ortaya çıkmaktadır. Zoonozdur, insandan hayvana ve hayvandan insana bulaşma söz konusudur, azalmış veya baskılanmış bağışıklığa sahip hayvanlarda/insanlarda enfeksiyon görülebilir.

Kedilerde dermatofitozise neden olan en önemli etken Microsporium canis’tir (Olguların %92-98’ini oluşturur.). Bunun dışında M. gypseum, M. persicolor ve Trichophyton türlerinin de neden olabileceği bildirilmiştir. Dermatofit etkenleri, hasta ve lezyonlu hayvanlarda bulunabildiği gibi açıkça normal durumda olduğu görülen kedilerin deri ve kıllarında da tespit edilebilir.

Etkene maruz kalmış her canlı da enfeksiyon oluşması söz konusu değildir. Bağışıklığı düşük hayvanlar, genç hayvanlar (12 aydan küçükler), uzun tüylü kedilerin (Özellikle İran kedileri) hastalanma ihtimali yüksektir.Uzun süreli kortizon kullanımı, stres, mevsim geçişleri, yer değişiklikleri ve yetersiz beslenme gibi faktörler de hastalığa zemin oluşturur

Bulaşma; hasta hayvanın tüy ve deri döküntüleri ya da kullandığı malzemelerle direkt temas sonucuda oluşabilir. Tüm deri travma türleri (Pireler, akarlar, sert tarama, tüylerin tıraş edilmesi) vucütta bulunan sporların enfeksiyon yapma ihtimalini arttırır. Hastalığın inkubasyon (kulukça) süresi 1-2 haftadır. Enfeksiyon sonrası hücresel ve hümoral bir yanıt ortaya çıkar, özellikle hücresel immun yanıt enfeksiyonun temizlenmesiyle sonuçlanır.

Başlayan enflamatuvar yanıt epidermal proliferasyona ve dermatofitin temizlenmesine yardımcı olur. Bu bağışıklık durumu koruma oluşturamaz, sonraki enfeksiyonlarda klinik bulguların daha hızlı bir şekilde ortaya çıkması ve enfeksiyonun hızlı artmasına neden olur.

Resim 3: Bir iran kedisinde baş bölgesinde diffuz alopesi ile seyreden dermatofitozis.

Resim 4: Uzun tüylü bir ırkta dermatofitoza bağlı olarak oluşmuş bir lezyon.

Resim 5: Wood lambası altında yeşilmavi ışıldama veren enfekte bölgeler.

Dermatofitozun kendiliğinden iyileşebildiği biliniyor olmakla birlikte zoonoz olması ve halk sağlığını tehdit etmesinden dolayı edavisi zorunludur.

Kedilerde Dermatofitozis Mantar Hastalığı Belirtileri

• - Lokalize, multifokal veya generalize dermal lezyonlar oluşabilir.
• - Bozuk para büyüklüğünde çevresi hareli yuvarlak kıl dökülmeleri görülebilir.
• - Hayvanlarda zamanla artan bir kaşıntı ortaya çıkar.
• - Hafif veya orta şiddette pururitis oluşabilir.
• - Çoğunlukla değişken şiddette sirküler, düzensiz veya diffüz alopesi görülür. (Kıllarda tıraşlanmış ya da kırılmış bir görüntü oluşur.)
• - Yapışkan kabuklanma ile birlikte yangısal eritemli papül ve plaklara yol açar. Klinik olarak püstüller hızla parçalanabilir özelliktedir.
• - Nodüller, granülom tarzındaki üremeler oluşabilir (İran kedilerinde frunkulozisin nodüler bir fazı gelişebilmektedir.).
• - Hiçbir bulgu ortaya çıkmayabilir (Asemptomatik taşıyıcılık mümkündür [Özellikle uzun tüylü kedilerde bildirilmiştir]).

1.2 Dermatofitozis Tanısı

Tanı; anamnez, klinik muayene ve hastalığa özgü testleri içerir.

- Wood lambası ile muayene: İlgili bölgeler wood lambası altında incelenir ve infekte alanlar ışıma yaparak kendini gösterir. (Wood lambasının özelliklerini incemek için buraya tıklayabilirsiniz.)Yalnızca Microsporium etkenlerinde ve bu olguların %50’sinde pozitif sonuç veren bir metottur, ihtimaller göz önüne alındığında testten negatif sonuç alınması dermatofitoz tablosu olmadığı anlamını taşımayacaktır. Pozitif sonuçlarsa direkt olarak Microsporium varlığını gösterir. 

- Mantar kültürü: Dermatofitoz tanısı için altın standart olarak kabul edilir. Fungal kültür ortamına (Dermatofit test ortamı [DTM]) uygulanan kıl veya kabuk, kırmızı renk değişikliği ile birlikte pigmentsiz koloni büyümesi sergilediğinde mikroskopi incelemesi yapılır ve mantar etkenleri tanımlanabilir. - Dermatohistopatoloji: Lezyonlu bölgelerden alınan örnekler histopatolojik olarak incelenir. - Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR)

1.3 Dermatofitozis Ayırıcı Tanısı

• - Alerjik durumlar (Pire ısırığı hipersensitivitesi gibi) - Kıl gelişimi sırasında anogen ve telogen akıntılar,
• - Paraziter enfeksiyonlar (Cheyletielllosis, Demodikozis vb.)
• - Kedi ısırığı apsesi,
• - Psikojenik alopesiden ayırıcı tanısının hekim tarafından yapılması gerekir.

Dermatofitozis Mantar Hastalığının Tedavisi

1.4 Tedavi

Diğer kedi ve insanlar açısından önemi, aynı ev ve gruplarda canlı mantar sporları enfekte hayvanın yakın çevresine saçılır ve bunlar 18 ay kadar canlı kalabilme potansiyeline sahiptir. Tedavide kritik nokta kontaminasyonun kaynağında kontrole alınmasıdır.

1.4.1 Topikal Tedavi

Belirli bir bölgede sınırlanmış olgularda, travmatize olmayan makas veya tıraş makinesiyle lezyonlar 6 cm genişliğine kadar kıllardan temizlenir. Antifungal pomad ve kremler kullanılabilir

1.4.2 Generalize Tedavi

Yaygın mantar lezyonlarının mevcut olduğu olgularda: hekiminiz haftada 1-2 kere antifungal ajanlar içeren şampuanlarla banyolar yaptırmanızı isteyebilir . 2-3 haftalık topikal tedavi sonucu cevap alınamıyorsa sistemik antifungal tedavi de beraberinde uygulanabilir.

Resim 6: Mantar tedavisinde antifungal şampuanlarla banyo uygulaması faydalıdır.

Resim 7: Kedi aknesi, maya etkenleriyle birlite seyredebilmektedir. 4-6 hafta boyunca ve yapılan mantar kültürü sonuçları 1 hafta arayla 2 kez negatif çıkıncaya kadar tedaviye devam edilmesi gerekebilir.

1.5 Dermatofitozis Mantar Hastalığından Korunma

• - İnaktif Mantar Aşısı : Hem korunma hem de tedavi amacıyla 3 aydan büyük kedi ve köpeklerde 15 gün ara ile 2 doz şeklinde uygulanabilmektedir. Rutin aşılamada yer alması anlam ifade etmez, tanısı konmuş M. canis enfeksiyonlarında kullanılabilir.
• - İzolasyon: Hasta hayvanların diğerlerinden ayrılması zorunludur. Sağlıklı hayvanlarla ortak eşyaların kullanımı olmamalıdır. Hasta hayvana temas eden kişiler eldiven gibi koruyucu kıyafetler giymelidir.
• - Kullanılan alet ve ekipmanlar ve enfekte hayvanın bulunduğu çevre mekanik ve kimyasal olarak temizlenmelidir
• - Tedaviler kültür testleri ile değerlendirilmelidir.

2. Malassezia Dermatitisi

Malassezia pachydermatis adlı lipofilik maya mantarının varlığıyla ilişkili kaşıntılı bir dermatitisdir, kedilerde daha ziyade Malassezia sympodialis etkeni dikkat çeker. Köpeklerin eksternal kulak kanalında fırsatçı patojen olarak bulunur, bunun dışında atopik deri ve keratinizasyon bozuklukları gibi durumlarla ilişkili enflamasyonlarda da az sayıda bulunabilir. Organizmada primer bir ajan olarak bilinmese de mantarın bulunması eritemli ve hiperpigmente dermatitisle ilişkilidir. Artmış Malassezia pachydermatis insidansı ayrıca önceki antibiyotik ve glukokortikoid tedavileriyle de ilgili olabilir.

Resim 7: Kedi aknesi, maya etkenleriyle birlikte seyredebilmektedir

Malassezia dermatitis için hazırlayıcı faktörler:

• - Hipertroidizm,
• - Hiperadrenokortisizm,
• - Pire ısırığı hipersensitivitesi,
• - Gıda hipersenivitesi,
• - Atopik dermatitis,
• - Stafilokokal folikülitis,
• - Primer keratinizasyon bozuklukları,
• - Uzun süreli kortizon kullanımıdır.

2.1 Malassezia Dermatitisi Hastalığında Klinik Bulgular

- Nemli, eritemli, hiperpigmente, likenifiye (akantozis nigrikans) tipik özelliklerdir.

- Kedilerdeki malassezia dermatitis; hipersensitivite, otitis eksterna, feline akne, generalize keratinizasyon defekti, FIV, timoma, eksfoliyatif (döküntülü) eritrodermi ile ilişkilidir.

2.2 Malassezia Dermatitisi Tanısı

Kazıntı veya yapışkan bant sitolojisi ya da kültür ve biyopsi örneklerinin histopatolojik olarak incelenmesi ile etkenin varlığı gösterilir. Etken uzamış ve oval şekilde bir görünümdedir, unipolar tomurcuklanma sergiler. Klinik olarak etkilenmiş bir hayvanda mayaların görülmesi tedaviyi gerektirir.

2.3 Malassezia Dermatitisi Ayırıcı Tanısı

- İdiyopatik keratinizasyon bozuklukları

- Atopik dermatitis

2.4 Malassezia Dermatitisi Mantar Hastalığının Tedavisi

Dermatofitozis tedavisindeki prensipler uygulanır. Primer bir patojen olarak davranabilmesine rağmen nüksleri önelemek için her zaman altta yatan nedene yönelik gerekli testler yapılmalı ve bulunduğunda tedavi edilmelidir. Antiseboreik şampuanlarla yaptırılan banyolar derideki mayaların bir süreliğine giderilmesinde etkilidir, düzenli uygulanmalıdır.

Kemal ŞİMŞEK
Veteriner Hekim